این سوال شاید پس از مطالبی که در مورد نغمات شروع تلاوت و همچنین تحلیل های متعددی که از تلاوت های قراء بزرگ مصر روی وب ارسال شده، بیشتر در ذهن قاریان محترم ایجاد شده است.
پاسخ: ابتدا باید گفت که منظور از ثلاثی بیات، استفاده قاری از سه درجه اول بیات می باشد.
خب در نغمه بیات دوکاه نیز قاری از سه درجه اول بیات استفاده مینماید؛ همچنین توقف قاری در هر دو نغمه در قفله، بر درجه اول بیات است؛ پس چه تفاوتی میان این دو وجود دارد؟
برای بیان تفاوت آنها باید تعریف نت (درجه) شاهد را بیان نمود. درجه شاهد یک نغمه، (مثلا نغمه بیات دوکاه) درجه ای است که در آن نغمه به طور مداوم تکرار می گردد.
خب الان میتوان گفت که در نغمه بیات دوکاه، درجه شاهد درجه اول نغمه است و در ثلاثی بیات، درجه شاهد درجه سوم بیات است که این وجه تمایز بین این دو میباشد.
پس وجه اشتراک آنها یکی استفاده از سه درجه ابتدایی بیات و دیگری فرود قاری بر درجه اول بیات است. و وجه تمایز آنها نت شاهد یا محوری نغمه است که در بیات دوکاه درجه اول و در ثلاثی بیات درجه سوم بیات است.
ولی کلا هر زمان که یکی از این دو توسط قاری استفاده گردد ردیف بعدی قاری اجرای جنس بیات خواهد بود و سپس بیات نوا، بیات حسینی و ...